Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мўҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша хатар ва оқибатҳои харобиовари коррупсияро, алахусус дар системаи идоракунии давлатро таъкид намудаанд. Аз ҷумла, дар Паёми худ ба Маҷлиси Олӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон 26 декабри соли 2019 қайд намуданд, ки «Коррупсия яке аз монеаҳои ҷиддии рушди босуботи кишвар буда, метавонад боиси коҳиш ёфтани эътибору обрӯи давлат дар арсаи байналмилалӣ ва норизоии шаҳрвандон аз фаъолияти сохтору мақомоти давлатӣ гардад». Ва, яке аз чораҳои зиддикоррупсионӣ ин пешниҳод гаштани эъломияҳои хизматчиёни давлатӣ оид ба дарамад ва моликият мебошад.

Мақолаи иттилоотии мазкур ба яке аз хизматрасониҳои нав ва ҷолиб, ки имрўз аз ҷониби Кумитаи андоз ҷиҳати содда кардани раванди бақайдгирии эъломияҳои андози хизматчиёни давлатӣ анҷом дода мешавад, бахшида шудааст. Асоси хизматрасонии мазкур истифодаи манбаъҳои интернетии Кумитаи андоз мебошад ва он дар режими автоматӣ, содда ва мувофиқ барои корбарӣ пешниҳод карда мешавад ва механизми мазкур дар сомонаи расмии Кумитаи андоз ҷойгир карда шудааст. Сухан дар бораи механизми инноватсионии дар системаи муосири маъмурияти андоз истифодашаванда меравад, ки он яке аз чораҳои автоматикунонии бақайдгирии андозсупоранда аст ва манбаи иттилоотии бо номи «Дафтари шахсии андозсупоранда» таҳия карда шудааст.

Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади дар сатҳи замонавӣ ба роҳ мондани хизматрасонӣ ба андозсупорандагон, сарфа намудани вақти шаҳрвандон ва андозсупорандагон тибқи муқаррароти моддаи 51 Кодекси андоз ва «Тартиби пешниҳоди ҳисоботҳои андоз дар шакли электронӣ»-иро бо Фармоиши Кумитаи андоз аз 26.01.2013, №2-Ф тасдиқ ва ҷорӣ намудааст. Барномаи компютерии ба тариқи электронӣ пешниҳод намудани эъломияҳои андоз аз даромади хизматчиёни давлатиро бо истифода аз манбаи интернетии «Утоқи шахсии андозсупоранда» сурат мегарад. Манбаи интернетии «Утоқи шахсии андозсупоранда» дар сомонаи расмии Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон www.andoz.tj ҷойгир карда шудааст.

Ёдрас мешавем, ки таъсиси «Дафтари шахсии андозсупоранда» ҳамчун махзани иттилоотӣ таҳия карда шуд ва ҷой додани он дар сомонаи расмии Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз чораҳои муҳим дар занҷири умумии автоматикунонӣ ва соддагардонии расмиёт ва меъёрҳои қонунгузории соҳаи андозбандӣ маҳсуб меёбад ва, он ҳам барои андозсупоранда ва ҳам барои мақомоти андоз зарур ва муфид аст.

Дафтари шахсии андозсупоранда чун махзани иттилоотии дастрас фарогири ҷанбаҳои пурраи имкониятҳои функсионалии иттилоотӣ барои маъмурикунонии маҷрои иттилоотии Кумитаи андоз ва андозсупорандаҳо буда, имкони пешниҳод гардонидани ҷанбаи васеи веб-ҳизматрасониҳо, таъсиси модули махсус, ки робитаи мутақобилаи системаро бо дигар системаҳо ва қарорҳо аз рўйи принсипи ҳукумати электрониро дорад. Дафтари шахсии андозсупоранда бо мақсади татбиқи пурраи ҳуқуқҳо ва уҳдадориҳои андозсупорандагон ва мақомоти андоз, ки дар Кодекси андози Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар гардидаанд, таъсис дода мешавад.

Дафтари шахсии андозсупоранда амали пешниҳод намудани эъломияи андозро аз ҷониби хизматчиёни давлатӣ ба таври назаррас осон менамояд ва ҳама андозсупорандагон, аз ҷумла хизматчиёни давлатӣ, ки ба сифати истифодабарандаи «Дафтари шахсии андозсупоранда» ба қайд гирифта шудаанд, метавонанд аз ин манбаи иттилоотӣ самаранок истифода кунанд. Бо истифода аз ин манбаи электронии интернетӣ на танҳо имкони пешниҳод намудани эъломияро дорад, балки онро метавон барои дастрас намудани ҳуҷҷат ва ё иттилооти зарурӣ аз мақомоти андоз ва дигар хизматрасониҳо ройгон ва осон истифода намоянд.

Тибқи талаботи моддаи 31 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хизмати давлатӣ», моддаи 8 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия» ва қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 01.08.2005 № 289 хизматчии давлатӣ ўҳдадор аст, ки ҳар сол на дертар аз 1 апрели баъди соли ҳисоботӣ ва шаҳрванд ҳангоми қабул шудан ба хизмати давлатӣ ба мақомоти андози маҳалли зист эъломия оид ба андоз аз даромад ва вазъи молу мулкро пешниҳод намоянд.

Санадҳои меъёрии ҳуқуқии номбаршуда муқаррар намудааст, ки пешниҳод накардани эъломияҳо ё дар он нишон додани маълумоти нодуруст барои аз хизмати давлатӣ озод намудани хизматчии давлатӣ ва ба хизмати давлатӣ қабул нагардидани шаҳрванд асос шуда метавонанд.

Инчунин, тибқи талаботи қисми 4 моддаи 156 Кодекси андоз мўҳлати пешниҳоди (қабули) эъломия оид ба андоз аз даромад то 1 апрели баъди соли ҳисоботӣ муқаррар карда шуда, дар банди 2-и қарори мазкур мўҳлати пешниҳоди эъломияи мазкур барои шаҳрвандон ҳангоми дохил шудан ба хизмати давлатӣ пешбинӣ шудааст.

Бинобар ин, хизматчиёни давлатӣ ва шаҳрвандон ҳангоми қабул шудан ба хизмати давлатӣ метавонанд эъломия оид ба андози даромадро дар шакли электронӣ ба мақомоти андоз пешниҳод намоянд.

Манбаи иттилоотии мазкур – «Дафтари шахсии андозсупоранда» махзани ҳамаҷониба ҳифзшаванда буда, аз воридшавӣ ва истифодабарии шахси бегона ба таври махсус муҳофизат карда шудааст. Системаи супоридани ҳисоботдиҳии электронӣ барои тамоми номгўи хизматрасониҳоро дар бар мегирад. Аз ҷумла, барои истифодабарандаи манбаи мазкур, махзани маълумоти ҳуқуқӣ - қонунгузории ҷорӣ, санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ, иттилоот ва амалиёт оид ба санади муқоисавӣ, иттилоот дар бораи қарзи андоз, дигар ҳуҷҷатҳои гуногуни бо системаи андоз вобаста буда, дастрас мебошад. Тамоми хизматрасонӣ дар реҷаи онлайн буда, ройгон ва бе ташриф овардан ба мақомони андоз сурат мегирад. Махзани маълумоти «Дафтари шахсии андозсупоранда» дар сомонаи www.andoz.tj ҷойгир аст.

Хадамоти минтақавии андоз низ вазифадор гардидаанд, барои бақайдгирии хизматчиёни давлатӣ дар ҳолати ба тариқи электронӣ пешниҳод гаштани эъломия оид ба андоз аз даромад, дар мўҳлати то 1 апрели баъди соли ҳисоботӣ ва аз шаҳрвандон ҳангоми дохил шудан ба хизмати давлатӣ дар давоми соли тақвимӣ тибқи тартиби нави муққарраргардида хизматрасонӣ намоянд.

Ҳамчунин, барои маълумот расонида мешавад, ки бо қарори мазкур мактуби дастурии Кумитаи андоз аз 04.02.2014, №1135/4.1 беэътибор дониста шудааст.

Қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ» яке аз рӯйдоди муҳим ва оғозбахши гардиши электронии иттилоот дар системаи маъмурикунонии андоз ба ҳисоб меравад .

Бо дарназардошти аҳамияти Қонуни мазкур, дар сомонаи расмии Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври возеҳ нишон дода шудааст, ки қабули чунин қонуни фавқулодда на танҳо маънои содда кардани системаи бақайдгирии андозсупорандагон дар Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродиро дорад, балки Қонуни мазкур қадами ҷиддӣ ба сӯи гардиши электронии иттилоот ва соддакунии назарраси тамоми тартиботи андоз барои андозсупорандагон аст. Дар ин асос, Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ махзани маълумотест, ки дар сомонаи расмӣ ҷой дода шуда, ба тариқи автоматӣ метавон пурра гардонида шавад, илова ва ё ихтисор карда шавад. Сиёсати такмилоти маъмурикунонии андоз низ пурра ба сарфаи вақти анҷом додани расмиёти бюрократии андоз аст, сарфаи вақти ҳам андозсупоранда ва ҳам кормандони мақомоти андоз аст, куллан аз байн бурдани тамси шахсии корманди хадамоти андоз бо андозсупоранда мебошад, ки яке аз омилҳои таъсиррасони ҳолатҳои коррупсия дар системаи андоз мебошад.

Қонуни мазкур муносибатҳоеро, ки ҳангоми бақайдгирии давлатии таъсисёбӣ, азнавташкилдиҳӣ ва барҳамдиҳии шахсони ҳуқуқӣ, бақайдгирии давлатии шахсони воқеӣ ба сифати соҳибкори инфиродӣ, қатъ намудани фаъолияти онҳо, бақайдгирии давлатии таъсис ва қатъ гардидани фаъолияти филиалҳо ва намояндагиҳои шахсони ҳуқуқии хориҷӣ танзим менамояд ва пешбурди Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродиро чун махзани интернетиро таменамояд. Яъне, Феҳристи ягонаи давлатӣ - махзани ягонаи давлатии иттилоотӣ дар бораи шахсони ҳуқуқӣ, филиалҳо ва намояндагиҳои онҳо, соҳибкорони инфиродӣ, филиалҳо ва намояндагиҳои шахсони ҳуқуқии хориҷӣ мебошад.

Талаботи муосир ба заминаи ҳуқуқии бақайдгирии фаъолияти шахсони ҳуқуқӣ ва воқеӣ тағйироти назаррасро тақозо менамояд, ки аз ҳадафҳои рушди устувор ва чораҳои афзалиятнок бар меоянд. Бидуни андешидани чунин тадбирҳо, гузариш ба гардиши электронии иттилоот, аз ҷумла бақайдгирии шахсони ҳуқуқӣ ва шахсони воқеӣ, пешбурди фаъолияти соҳибкорӣ тибқи талаботи муосир хеле душвор мегардад, ва ҳатто имконпазир нест. Муомилоти электронии иттилоот, аз ҷумла бақайдгирии электронӣ, равандест, ки вақти бақайдгирии давлатии соҳибкоронро коҳиш медиҳад ва як қатор расмиёти бюрократиро аз байн мебарад. Ҳамин тавр, агар қабули Қонун дар бораи бақайдгирии давлатӣ 13 расмиётро дар бар гирад, ки ба он тақрибан 50 рӯз вақт сарф мегардид, пас аз қабули қонун ва мувофиқаи стандартҳои маъмурикунонии андоз, дар маҷмӯъ 3 расмиёти оддиро дар бар мегирад, ки қадами хеле назаррас аст, ва фақат аз 5 рӯз ва барои бақайдгирии шахсони ҳуқуқӣ ва барои шахсони воқеӣ танҳо 3 рӯзро талаб мекунад. Тартиби нави бақайдгирии давлатӣ, ки пурра ба гардиши электронӣ асос ёфтааст, на танҳо вақти андозсупорандаро сарфа менамояд, балки вақти корманди хадамоти андозро низ сарфа менамояд, зеро чунин амал бидуни тамоси шахсӣ сурат мегирад.

Ахбори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 2009 с., №5, моддаи. 316; 2010 с., №12, қ. 1, моддаи 828; 2012 с., №12, қ. 1 моддаи 1006; 2015 с., №11, моддаи 972; қонуни ҶТ аз 14.05.2016 с., № 1319. Бо қонуни мазкур дар қисмати «қонунҳо»-и сомонаи расмии Кумитаи андози назди ҳукумати ҶТ шинос шудан мумкин аст.

Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ махзани маълумоти бақайдгирии андозсупорандагон мебошад, ки аз ҷониби мақоми ваколатдори идоракунии давлатӣ мунтазам пеш бурда мешавад ва ин мақоми ваколатдор Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад. Аммо, моҳияти масъала бо як тафсил дар ин шакли равшан ва тасдиқшуда тағйир медиҳад. Ин тафсилот дар он аст, ки ин махзани маълумот танҳо дар шакли электронӣ таҳия ва нигоҳ дошта мешавад.

Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ аз инҳо иборат аст: 1) маълумот дар бораи андозсупорандагон; 2) иттилоот дар бораи шахсони ҳуқуқӣ, намояндагони филиалҳо ва ташкилотҳои хориҷӣ ва (3) иттилоот дар бораи соҳибкорони инфиродӣ.

Тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ» ба соҳибкор лозим нест, ки барои бақайдгирии андоз ариза пешниҳод кунад. Бақайдгирии андоз тавассути бақайдгирии соҳибкор дар Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ аз тариқи механизми электронӣ ва интернетӣ сурат мегирад.

Феҳрист маълумотро дар бораи ҳамаи шаҳрвандон ва ташкилотҳое, ки дар мақомоти андоз ба қайд гирифта шудаанд, дар бар мегирад. Имкониятҳои техникии Феҳрист хеле фарох аст. Феҳрист метавонад маълумот оид ба молу мулки ғайриманқули шахси мушаххас (ташкилот), маълумот дар бораи иҷозатномаҳои ба ӯ додашуда ва дигар маълумоти гуногунро дар худ нигоҳ дорад. Феҳрист ба таври худкор таҷдид ва илова карда мешавад.

Феҳристро нозироти минтақавии андоз тартиб дода, дар сатҳи Ҷумҳуриявӣ ҷамъбаст карда мешавад. Иттилооти асосӣ ба Феҳрист ҳангоми бақайдгирии аввалияи соҳибкорон ва ташкилотҳо ворид карда мешавад. Омили соддатар кардани бақайдгирии андозсупоранда ва манфиати он дар он аст, ки ҳуҷҷате, ки ворид намудани маълумотро ба Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ тасдиқ менамояд, ҳамзамон чун огоҳинома дар бораи ба қайд гирифта шудани шахси воқеӣ дар мақомоти андози маҳалли истиқомат ҳисобида мешавад.

Соҳибкор метавонад маълумотро дар бораи худ аз Феҳристи ягонаи давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ пурра, ройгон ва дар вақти муносиб барои ӯ дастрас намояд. Барои гирифтани чунин маълумот, соҳибкор дар ҳама гуна шакл бо зикри ҳатмии насаб, ном, номи падар, рақами мушаххас, мушаххасоти ҳуҷҷати тасдиқкунандаи шахсият (рақам, санаи барориш, номи мақомоте, ки ин ҳуҷҷатро додааст) дархост мекунад.

Моддаи 4-и Қонун ба қайди давлатӣ дар асоси принсипи "равзанаи ягона" бахшида шудааст. Принсипи «равзанаи ягона» ҳангоми бақайдгирии андозсупорандагон маънои онро дорад, ки бақайдгирии давлатӣ аз ҷониби мақомоти ваколатдор (яъне Кумитаи андози назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва бахшҳои минтақавии он), аз рӯи принсипи «равзанаи ягона» бидуни экспертизаи ҳуқуқии ҳуҷҷатҳои пешниҳодшуда анҷом дода мешавад. Барои бақайдгирии давлатӣ аризадиҳанда ҳуҷҷатҳоро танҳо ба мақомоти анҷомдиҳандаи бақайдгирии давлатӣ дар маҳалли ҷойгиршавии (суроғаи) роҳбари шахси ҳуқуқӣ, маҳалли истиқомати (фаъолияти) соҳибкори инфиродӣ, маҳалли ҷойгиршавии (суроға) филиал ё намояндагии шахси ҳуқуқии хориҷӣ (маҳалли зисти роҳбари филиал ё намояндагии шахси ҳуқуқии хориҷӣ) пешниҳод менамояд .

Мақсади асосии принсипи «Равзанаи ягона» коҳиш додани расмиёти бюрократӣ ҳангоми бақайдгирӣ ва беҳтар намудани шароит барои рушди соҳибкорӣ мебошад. Пеш аз бақайдгирии давлатӣ бо тартиби навин, соҳибкор ҳуҷҷатҳои зиёди гуногунро пешниҳод

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи бақайдгирии давлатии шахсони ҳуқуқӣ ва соҳибкорони инфиродӣ», моддаи 4 мекард, ки беш аз як моҳ вақтро дар бар мегирифт ва барои ин маблағи зиёдеро низ сарф мекард.

Қаблан, пас аз бақайдгирии давлатии шахси воқеӣ ба сифати соҳибкори инфиродӣ мақомоти андоз ба мақомоти омор маълумоти дахлдорро интиқол медод. Дар шароити нав, баъд аз ба қайдгирифта шуданаш, ба тариқи автоматӣ дар Реестр ба андозсупоранда рамзи омор супорида мешавад. Яъне, барои соҳибкор ин тартиб, инчунин як қатор расмиёти дигари бюрократӣ коҳиш ёфтааст.

Чи тавре, ки қаблан ба маълумоти Шумо расонида будем айниҳол мутахассисони Воситаи ташхисии баҳогузории маъмурикунонии андоз (минбаъд TADAT) бо мақсади баҳогузории тарафҳои мусбат ва манфии низоми маъмурикунонии андози Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Кумитаи андоз ҳузур доранд.

Дар ин хусус суҳбате анҷом додем, бо мутахассиси TADAT Томас Судинтас ва номбурда низоми маъмурикунонии андозро дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро чунин арзёби намуд.

Ман аз натиҷаҳои бадастовардаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти тадбиқи маъмурикунонии андоз таасуроти хеле хуб гирифтам.

Ҷараёни баҳогузории TADAT оид ба натиҷаҳои рушди маъмурикунонии андоз бо назардошти таҷрибаи байналмилалии мақомотҳои андози пешрафтаи дунё амали карда мешавад. TADAT самаранокии фаъолияти мақомоти миллии андозро аз руи 9 самти натиҷабахш баҳогузорӣ менамояд, ки ба инҳо масъалаҳои бақайдгирии андозсупорандагон, самаранокии идоракунии хавҳо, расонидани ёрӣ ба андозсупорандагон ҷиҳати риояи меъёрҳои қонунгузори, пешниҳоди саривақтӣ ва электронии эъломияҳои андоз ва дигар паҳлуҳои муҳими фаъолияти мақомоти андоозро дар бар мегирад. Ҳамаи паҳлуҳои зарурии фаъолияти мақомоти андоз аз ҷониби мо барраси ва баҳо дода шуданд. Ба фикри ман самаранокии фаъолияти рушди маъмурикунонии андоз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сатҳи баланд қарор дорад ва дар ояндаи наздик баҳои ниҳоиро ба Кумитаи андоз пешниҳод хоҳем кард.